Grypa, RSV czy Covid-19?
Pandemia Covid-19 sprawiła, że wiedza o wirusowych chorobach układu oddechowego wzrosła nie tylko wśród naukowców ale również pacjentów. W obecnym sezonie infekcyjnym, który rozpoczął się na początku października odnotowano już ponad 2 miliony zachorowań na samą grypę. Niskie temperatury i niekorzystna pogoda sprzyjają wielu infekcjom przenoszonym drogą kropelkową.
1. Co to jest grypa i skąd się wzięła??
2. Jakie są typy wirusów grypy?
3. Jakie są objawy grypy i jak długo trwa?
4. Jak leczyć grypę i jak jej zapobiegać?
8. Jak leczyć zakażenie wirusem RSV?
9. Dlaczego warto się szczepić?
10. Czy można odróżnić objawy zakażenia grypą, RSV oraz Covid-19?
Co to jest grypa i skąd się wzięła?
Grypa to ostra choroba zakaźna, którą wywołują wirusy. Można się nią zakazić w sposób bezpośredni (drogą kropelkową) lub pośredni (kontakt ze skażoną powierzchnią). Okres jej inkubacji wynosi najczęściej 1-4 dni. Wirusy grypy atakują komórki naszego nabłonka dróg oddechowych, następnie namnażają się powodując ich zniszczenie, a to z kolei ułatwia rozwój infekcji bakteryjnych.
Wirus grypy od wieków przynosi ludzkości cierpienia i śmierć. Hipokrates w V wieku p.n.e. w dziele Corpus Hippocraticum określał ją „kaszlem z Perinthos”. Pierwsza oficjalna pandemia grypy wybuchła w Rosji w 1580 roku, a do Europy dotarła przez Afrykę. W XVIII wieku pojawiły się kolejne epidemie, które dotarły do Ameryki Południowej i Północnej. Jej rozprzestrzenianiu się sprzyjał rozwój transportu i podróżowania.
W latach 1918-1919 wybuchła pandemia grypy powszechnie zwana „hiszpanką”. Jej konsekwencje były dramatyczne, pochłonęła blisko 50 milionów istnień ludzkich. I wbrew nazwie wcale nie wypłynęła z Półwyspu Iberyjskiego. Swoja nazwę zawdzięcza rzetelności statystyk prowadzonych przez Hiszpanów, a także braku cenzurowania danych o nowej jednostce chorobowej.
Jedna z hipotez mówi, że „hiszpankę” pierwszy raz zaobserwowano w bazie wojskowej Fortu Riley w Stanach Zjednoczonych. Wirus rozprzestrzeniał się błyskawicznie. Dodatkowo wojna tocząca się w Europie bardzo jej sprzyjała, zwłaszcza brak żywności oraz złe warunki sanitarne. Wkrótce jej zasięg był już globalny.
Dawała charakterystyczne objawy m. in. kaszel, wysoką gorączkę, krwotoki z nosa, nudności oraz dreszcze. Wirus był wysoce zjadliwy, prowadził do zapalenia płuc, mózgu, a także śpiączki. W tamtych czasach leczenie niestety było mocno ograniczone. Zgony następowały najczęściej z powodu wtórnego zakażenia bakteryjnego płuc. Dzisiaj leczymy to antybiotykami, niestety w 1918 roku nie było penicyliny. Na jej odkrycie trzeba było jeszcze poczekać 10 lat. W 1932 roku udało się wyizolować wirusa grypy w warunkach laboratoryjnych.
Jakie są typy wirusów grypy?
Grypę wywołują trzy rodzaje wirusów A, B oraz C, które należą do rodziny Ortomyxoviridae.
Wirus typu A naturalnie występuje u dzikiego ptactwa wodnego. Rzadko jest on przekazywany innym gatunkom, jednak jeśli to się zdarzy może wywoływać okresowe wybuchy epidemii oraz pandemii grypy wśród ludzi czy ptactwa domowego. Wirus typu B jest skoligacony jedynie z gatunkiem ludzkim, ale podatne mogą być na niego również fretki. Nie może krzyżować się między gatunkami, tak więc nie jest zdolny do wywoływania pandemii
Wirus typu C naturalnie występuje u świń oraz ludzi. Jest stosunkowo mało agresywny w porównaniu do rodzaju A oraz B. Atakuje głównie osoby z obniżoną odpornością, ale może również powodować lekkie infekcje (zapalenie spojówek czy łagodny nieżyt dróg oddechowych). Nie wywołuje epidemii.
Jakie są objawy grypy i jak długo trwa?
Przebieg choroby może być różny, w dużej mierze zależy od wieku pacjenta i jego ogólnego stanu zdrowia. U osób młodych objawy najczęściej pojawiają się nagle, w przeciwieństwie do osób starszych. Nudności i wymioty głównie obserwuje się u dzieci. Objawy są podobne do innych ostrych chorób infekcyjnych.
Najczęściej występują:Grypa trwa około 7 dni, jednak kaszel oraz złe samopoczucie mogą utrzymywać się od 2 do nawet 6 tygodni. Ciężki przebieg choroby może sprzyjać powikłaniom pogrypowym (zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, zapalenie ucha środkowego). Powikłania neurologiczne to najczęściej zapalenie mózgu czy opon mózgowo-rdzeniowych.
Jak leczyć grypę i jak jej zapobiegać?
Grypę najczęściej leczymy objawowo. Rekomenduje się przede wszystkim:
1. Prawidłowe nawodnienie pacjenta zwłaszcza w przebiegu gorączki. Dodatkowo sprzyja to nawilżeniu dróg oddechowych, ułatwia oddychanie oraz usuwanie wydzieliny.
2. Podawanie leków przeciwgorączkowych, przeciwbólowych (paracetamol) oraz przeciwzapalnych (ibuprofen, naproksen). Dzięki nim zmniejsza się częstość występowania dreszczy, bólów mięśniowych, a także tachykardii, które towarzyszą grypie.
3. Wypoczynek oraz pozostanie w domu przynajmniej 24 godziny po ustąpieniu gorączki. Zapobiega to powikłaniom grypowym oraz minimalizuje przenoszenie wirusa.
4. Leki przeciwkaszlowe przy silnym, męczącym i suchym kaszlu.
5. Leki na katar, zmniejszające obrzęk błony śluzowej nosa, sól fizjologiczna.
Obecnie nie ma badań klinicznych potwierdzających skuteczność terapii naturalnej czy ziołowej w leczeniu grypy.
Przyczynowe (przeciwwirusowe) leczenie grypy to stosowanie inhibitorów neuroaminidazy:
1. Preparat doustny – oseltamiwir (leki Ebiflumin, Tamiflu, Tamivil).2. Zarejestrowany w Polsce lek do inhalacji zanamiwir – niedostępny w sprzedaży.
Leczenie inhibitorami neuraminidazy powinno być wdrożone tak szybko jak to możliwe (najlepiej w ciągu 48 godzin od wystąpienia objawów). Decyzje o ich zastosowaniu podejmuje lekarz prowadzący. Schemat standardowej terapii obejmuje podanie leku dwa razy na dobę (dawka 75 mg dla dorosłych, dawka 30 mg lub 45 mg dla dzieci), w równych 12-godzinnych odstępach przez pięć dni. Nie zaleca się zwiększania dawek leku, najważniejsze to przyjęcie pięciodniowej kuracji w całości.
Szczepienia to niezbędny element zapobiegania wielu chorobom zakaźnym. W Polsce dostępne są trzy rodzaje szczepionek przeciw grypie:
1. Inaktywowane szczepionki zawierające rozszczepione wirusy grypy (preparat VaxigripTetra).2. Inaktywowana szczepionka podjednostkowa zawierająca powierzchniowe białka wirusa grypy (preparat InfluvacTetra).
3. Żywa (atenuowana) szczepionka, donosowa (preparat: FluenzTetra).
Co to jest wirus RSV?
RSV (Respiratory Syncytial virus) jest patogenem z rodzaju pneumowirusów wywołującym poważne zapalenia dolnych dróg oddechowych. Po raz pierwszy wirus RSV został zidentyfikowany w 1956 roku. Posiada materiał genetyczny w postaci RNA, a jego nazwa wynika z unikalnego mechanizmu namnażania się. Dane ze Stanów Zjednoczonych i Europy pokazują, że co roku na zakażenie wywołane przez wirusa RSV choruje nawet 34 miliony dzieci do 5 roku życia.
Jak można zakazić się RSV?
Do zakażenia wirusem RSV dochodzi głównie drogą kropelkową oraz drogą kontaktową (np. przez przedmioty skażone plwociną), najczęściej w wieku od 2 do 6 miesiąca życia. To właśnie w tej grupie pacjentów przebieg choroby może być ciężki i wymagający hospitalizacji. Dodatkowymi czynnikami ryzyka zakażenia wirusem RSV są: niska masa urodzeniowa, karmienie mlekiem modyfikowanym, niski standard społeczno - ekonomiczny rodziny, a ponadto choroby współistniejące np. wrodzone wady serca.
Jakie są objawy RSV?
Okres wylęgania wirusa RSV wynosi przeciętnie 4-5 dni. U dorosłych objawy zakażenia mają najczęściej łagodny przebieg w obrębie górnych dróg oddechowych. Występuje katar, ból gardła, obrzęk błony śluzowej nosa, gorączka, ból głowy i zmęczenie. Niekiedy zakażenie przebiega bezobjawowo. Najczęściej występujące powikłania to zapalenie ucha środkowego, rzadziej zapalenie mięśnia sercowego.
U małych dzieci zakażenie RSV może obejmować dolne drogi oddechowe, objawia się to zapaleniem oskrzelików oraz płuc. Rzadziej występuje zapalenie tchawicy czy oskrzeli. Głównym objawem jest kaszel.
Jak leczyć zakażenie wirusem RSV?
Leczenie ogranicza się najczęściej do prawidłowego nawodnienia pacjenta oraz kontrolowania ciepłoty ciała. W ciężkich przypadkach zapalenia dolnych dróg oddechowych może być konieczna tlenoterapia lub oddychanie wspomagane. Stosowanie antybiotyków czy kortykosteroidów nie zostało jednoznacznie potwierdzone, ponieważ nadkażenia bakteryjne są rzadkie. Często stosuje się inhalacje, w celu nawilżenia dróg oddechowych, co sprzyja usuwaniu wydzieliny. Przy uporczywej duszności dopuszczalne jest stosowanie leków na kaszel.
Od czasu odkrycia wirusa RSV naukowcy intensywnie pracowali nad skuteczną szczepionką. Pierwsza wyprodukowana w latach 60. XX wieku zamiast łagodzić, nasilała przebieg zakażenia. Obecnie dwie czołowe firmy farmaceutyczne GlaxoSmithKline oraz Pfizer pracują niezależne nad nowymi szczepionkami, które są w fazie badań klinicznych.
Dlaczego warto się szczepić?
Szczepienia są najskuteczniejszą i najtańszą strategią zapobiegania większości wirusowych chorób infekcyjnych. Chronią nas przed powikłaniami, które mogą dotknąć każdego bez względu na wiek. Konsekwencje zdrowotne powikłań często są odczuwalne do końca życia (np. konieczność przejścia na rentę inwalidzką czy wystąpienie przewlekłych chorób układu oddechowego, neurologicznego czy krążenia). Nierzadko mogą także doprowadzić do przedwczesnego zgonu. Szczepienia są również ważne ze względów epidemiologicznych, społecznych oraz ekonomicznych.
Czy można odróżnić objawy zakażenia grypą, RSV oraz Covid-19?
Nie jest to proste, a czasem wręcz niemożliwe. Objawy nie są typowe, a utrata węchu czy smaku (tak częsta na początku pandemii koronawirusa) obecnie rzadko występuje. Jedynie szybkie test diagnostyczne combo pozwalają na wykrycie zakażenia wywołanego przez RSV, wirusy grypy (typu A i B) czy koronawirusa SARS-CoV-2. Testy stosujemy w okresie intensywnego namnażania wirusa w górnych drogach oddechowych (we wczesnej fazie infekcji). Materiałem badanym jest wymaz z nosa lub gardła. Niewątpliwą ich zaletą jest przede wszystkim łatwe wykonanie oraz szybkość, wynik uzyskujemy się po kilkunastu minutach. Do niedawna zbyt rzadko wykorzystywano je w Poradniach Podstawowej Opieki Zdrowotnej (głównie ze względów finansowych), obecnie są finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Piśmiennictwo oraz źródła:
- Hall C.B., McCarthy C.A.: Respiratory Syncytial Virus, [w:] Mandell G.L., Bennett J.E., Dolin R. (red.): Prin ciples and Practice of Infectious Diseasses, Elsevier, 2005, 2008-2021 (wyd. VI).
- Mastalerz-Migas A, Kuchar E, Nitsch-Osuch A, Mamcarz A, Sybilski A, Wełnicki M, Duda-król WB, Ant- czak A. rekomendacje profilaktyki, diagnostyki i leczenia grypy u dorosłych dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej: FLU KOMPAS POZ – ADULTS. Fam Med Prim Care Rev 2020; 22(1)
- Pappas, G., Kiriaze, I., Falagas, M. et al.(2008). Insights into infectious disease in the era of Hippocrates, International Journal of Infectious Diseases, 12(4), 347-350
- https://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,pandemia-hiszpanki-okiem-historyka,artykul,740513
- https://www.termedia.pl/pulmonologia/Szczepionka-przeciwko-RSV-coraz-blizej,47621.html
- https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/15986/Zahorski%2C%20T.%2C%20Zendran%2C%20I.-Z%C5%82oty%20wiek%20grypy.%20Kr%C3%B3tka%20historia%20pandemii.pdf
Publikacje zamieszczone na niniejszym blogu mają charakter informacyjno-poglądowy. Żaden wpis nie stanowi porady medycznej ani farmaceutycznej dostosowanej do konkretnej sytuacji. Uzyskane informacje mogą nie być wystarczające do podjęcia jakiejkolwiek decyzji przez użytkownika dotyczącej np. zdiagnozowania problemu czy dawkowania produktów leczniczych. Wszelkie materiały zamieszczone na stronie internetowej wyrażają jedynie osobiste opinie autora w oparciu o doświadczenie oraz literaturę przedmiotu. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody wynikające ze stosowania się do treści zawartych na blogu. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających wpływ na życie lub zdrowie należy skontaktować się z lekarzem lub farmaceutą w celu otrzymania porady dostosowanej do indywidualnej potrzeby.
Masz pytania? Zapytaj farmaceuty: apteka@abcapteka.pl
