Jak rozpoznać i leczyć migrenę?
Ból głowy jest jednym z najczęstszych problemów z jakim zgłaszają się do apteki pacjenci.
Światowa Organizacja Zdrowia umieściła migrenę na 19. pozycji wśród chorób powodujących niepełnosprawność fizyczną oraz intelektualną.
Od lat problem stanowi również mała liczba leków profilaktycznych, które pomagałyby zarówno w migrenie epizodycznej oraz przewlekłej.
2. Jakie są przyczyny występowania migreny?
6. Profilaktyka farmakologiczna oraz niefarmakologiczna w migrenach
Co to jest migrena?
Migrena jest przewlekłą chorobą mózgu, w której ból głowy występuje przez co najmniej 15 dni w miesiącu. Częstość tej choroby wynosi około 3% populacji światowej (głównie występuje u kobiet), w praktyce pacjenci cierpią na migrenę wiele miesięcy oraz lat. Choroba ta występuje głównie u ludzi młodych, między 30. a 40. rokiem życia. Objawy jej towarzyszące, często przekładają się na znaczący wzrost absencji oraz wydajności w życiu zawodowym.
U dzieci migrenowe bóle głowy występują zazwyczaj obustronnie, a w trakcie dorastania ulegają modyfikacji i przekształcają się do bólu jednostronnego charakterystycznego dla dorosłych.
Jakie są przyczyny występowania migreny?
Wiele prowadzonych badań nad przyczyną powstawania migreny nadal nie dało końcowej odpowiedzi. Prawdopodobnie u jej podłoża leżą czynniki genetyczne, środowiskowe, a także fenotyp.
Prawie u każdego człowieka w ciągu życia dochodzi do jednego lub kilku napadów migrenowego bólu głowy, co być może stanowi normalną reakcję fizjologiczną mózgu. Jednak powtarzające się napady, którym nie towarzyszą istotne czynniki zewnętrzne mogą stanowić przesłankę do rozpoznania patologii. Badania potwierdzają, że ryzyko zachorowania wśród krewnych pierwszego stopnia może być nawet 3-krotnie większe.
U podstawy nadmiernej reaktywności neuronów leżą różne mechanizmy m. in. zaburzenia metabolizmu energetycznego mitochondrium, zaburzenie transportu jonów przez błony komórek ośrodkowego układu nerwowego (OUN), niskie stężenie magnezu w tkankach mózgu oraz nieprawidłowe stężenie neuroprzekaźników np. serotoniny.
Wyróżnić można wiele czynników, które mogą powodować wystąpienie ataku migreny np. stres, owulacja lub miesiączka, a także nieregularne posiłki, odwodnienie, alkohol, niektóre bodźce świetlne, zapachy czy potrawy.
Jakie są rodzaje migreny?
Migrena bez aury to nawracający ból głowy charakteryzujący się napadami trwającymi od 4 do 72 godzin
Typowe cechy migreny bez aury to:
Migrena z aurą to nawracające napady całkowicie odwracalnych zaburzeń widzenia, zaburzeń czucia lub innych jednostronnych ośrodkowych zaburzeń neurologicznych. Rozwijają się zwykle stopniowo, trwają kilka minut i zazwyczaj poprzedzają ból głowy i inne objawy migreny.
Typowe cechy migreny z aurą:
Jak zdiagnozować migrenę
Rozpoznanie migreny opiera się zazwyczaj na dokładnym wywiadzie lekarskim. Niekiedy wykonuje się badania specjalistyczne np. laboratoryjne, neurologiczne czy okulistyczne, aby wykluczyć inne poważne choroby oraz ocenić ogólny stan pacjenta. Badania typu RTG czaszki i kręgosłupa szyjnego (zwłaszcza u osób po 40 roku życia) często i tak idzie w parze ze zmianami zwyrodnieniowymi i nie powinno być łączone z występującymi bólami głowy. Badania obrazowe takie jak rezonans czy tomografia wykonuje się jedynie w szczególnych sytuacjach (np. w procesach uciskowych).
Zmiany w EEG są bardzo częste, niekiedy przypominają padaczkę. Jeśli w ich ocenie znajdują się zmiany ogniskowe, należy niezwłocznie zlecić badania obrazowe.
Zawsze zaleca się przeprowadzenie badanie dna oka.
Jak leczyć migrenę?
Migrena jako często niezdiagnozowana choroba jest leczona w sposób nieodpowiedni lub wcale. Spora część chorych, odwiedzająca lekarza z powodu migrenowego bólu, nie zostaje objęta stałą opieką (jedynie co trzecia osoba). Większość pacjentów próbuje więc leczyć się sama, czerpiąc informacje nie zawsze z wiarygodnych źródeł.
Od ponad 10 lat istnieją dobrze opracowane kryteria dotyczące rozpoznawania oraz leczenia bólów głowy. Zostały opracowane przez międzynarodowe i krajowe organizacje ekspertów: European Headache Federation (EHF) (Europejska Federacja Bólu Głowy), International Headache Society (IHS) (Międzynarodowe Stowarzyszenie Bólu Głowy) czy Polskie Towarzystwo Neurologiczne (PTN) i Polskie Towarzystwo Bólów Głowy (PTBG).
Leczeniem pierwszego rzutu są leki przeciwbólowe. Wykazano skuteczność takich leków jak:
W przypadku nudności lekarz może zalecić leki przeciwwymiotne dostępne jedynie na receptę np. metoklopramid.
Dawniej często zalecane nieselektywne leki przeciwmigrenowe (alkaloidy sporyszu) ergotamina oraz dihydroergotamina są obecnie rzadko stosowane ze względu na wiele działań niepożądanych.
Odkrycie tryptanów (selektywnych agonistów receptora 5-HT1B/1D) stanowiło nową drogę farmakoterapii napadów migrenowych. Ich działanie polega na obkurczanie się naczyń w ośrodkowym układzie nerwowym oraz w naczyniach wieńcowych. Dla wielu pacjentów cierpiących z powodu migreny jedynie podane doustnie tryptany są sposobem całkowitego opanowania bólu. Ich skuteczność w leczeniu opiera się na jednej z teorii wystąpienia ataku migreny, kiedy to dochodzi do zahamowania motoryki przewodu pokarmowego, a tym samym wydłużenia czasu opróżniania żołądka. Tryptany mogą dodatkowo przedłużać opróżnianie żołądka, a nowsze generacje mają działanie przeciwwymiotne.
Jako pierwszy wprowadzono na rynek w 1997 roku sumatryptan. Obecnie w Polsce dostępny jest pod postacią tabletek, czopków, ampułkostrzykawek oraz jako aerozol do nosa.
Dezamigren(almotryptan) to pierwszy lek z grupy tryptanów dostępny w Polsce bez recepty. Jest wskazany w leczeniu doraźnego napadu migreny z aurą lub bez.
Może być stosowany jedynie u osób dorosłych (18-65 lat) z rozpoznaną wcześniej migreną. Opakowanie leku zawiera dwie tabletki, a zalecana dawka jednorazowa to 12,5 mg.
Nadal trwają badania nad innymi substancjami II generacji tryptanów: eletryptanem, frowatryptanem, naratryptanem, rizatryptanem oraz zolmitryptanem. Niepodważalny jest ich sukces kliniczny, a także komercyjny, jednak nie u wszystkich pacjentów są skuteczne. Mogą wywoływać specyficzne bóle głowy związane z ich nadużywaniem.
W 2023 roku Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła nowy lek – zavegepant. Jest to pierwszy spray do nosa antagonista receptora peptydu związanego z genem kalcytoniny (CGRP) do leczenia migreny z aurą lub bez aury u dorosłych.
Profilaktyka farmakologiczna oraz niefarmakologiczna w migrenach
Według European Federation of Neurological Societies (EFNS) profilaktykę farmakologiczną można rozważyć i zaproponować pacjentowi, jeśli choroba poważnie zaburza funkcjonowanie (napady zdarzają się co najmniej 2 razy w miesiącu, a leczenie doraźne nie daje pożądanego efektu).Lekami pierwszego wyboru są:
Do innych leków, które posiadają jednak słabo udowodnioną skuteczność, a przy tym powodują możliwość wystąpienia poważnych działań niepożądanych, należą: suplementy ziołowe (Petasites hybridus), kandesartan, koenzym Q10, gabapentyna, lisinopril, magnez, metysergid oraz ryboflawina.
Pacjenci często preferują również działania niefarmakologiczne, nie jest to wbrew pozorom związane z niechęcia do przyjmowania leków. Dzięki zmianie higieny oraz stylu życia można między innymi ograniczyć styczność z niektórymi czynnikami wywołującymi napady migreny.
Leczenie behawioralne w nawracających migrenach jest opisywane już od wielu lat. Istnieje szereg dowodów potwierdzających jego skuteczność, jednak nie stwierdzono, która metoda jest najlepsza.
Najczęstsze sposoby terapii można podzielić na kilka rodzajów:
Inne sposoby wspomagania terapii to: aerobik, akupunktura, aromaterapia, masaże, ćwiczenia postawy oraz karku, chiropraktyka, a także zabiegi manualne dotyczące kręgosłupa.
Przydatne wydaje się również prowadzenie "dzienniczka migrenowego”. Jest to specjalna aplikacja na smartphona pod nazwą Migraine Buddy Polish. Pozwala ona na „poznanie swojej migreny”.
Piśmiennictwo:
1. Rożniecki J J., Stępień A., Domitrz I.: „Leczenie migreny przewlekłej — zalecenia opracowane przez Grupę Ekspertów Polskiego Towarzystwa Bólów Głowy i Sekcji Badania Bólu Polskiego Towarzystwa Neurologicznego na podstawie międzynarodowych zaleceń i najnowszej literatury”;
Varia Medica 2018 tom 2, nr 5, strony 402–408
2. Linde M.:” Migrena: współczesne kierunki leczenia”; Polski Przegląd Neurologiczny 2008; supl.
C: C1–C13 (przedrukowane za zgodą Acta Neurologica Scandinavica 2006; 114: 71–83)
3. Smetana G.: The diagnostic value of historical features in primary headache syndromes. Arch. Intern. Med. 2000; 160: 2729–2737
4. Jastrzębski K.: „Tryptany w migrenowych bólach głowy – bilans korzyści i ryzyka”; Aktualn Neurol 2017, 17 (2), p. 104–114/
5. Wysocka - Bąkowska M.M.: Nudności i wymioty wyzwaniem w terapii migreny. Leczenie doraźne migreny. Neurologia Praktyczna 2015; 2: 47-56
6. https://www.czytelniamedyczna.pl/1615,migrena-obraz-kliniczny-i-leczenie.html
7. https://migrenowcy.pl/
8. https://neurologia-praktyczna.pl/a3544/Migrena-----nudnosci-i-wymioty--jak-im-przeciwdzialac--jak-leczyc-.html
Publikacje zamieszczone na niniejszym blogu mają charakter informacyjno-poglądowy. Żaden wpis nie stanowi porady medycznej ani farmaceutycznej dostosowanej do konkretnej sytuacji. Uzyskane informacje mogą nie być wystarczające do podjęcia jakiejkolwiek decyzji przez użytkownika dotyczącej np. zdiagnozowania problemu czy dawkowania produktów leczniczych. Wszelkie materiały zamieszczone na stronie internetowej wyrażają jedynie osobiste opinie autora w oparciu o doświadczenie oraz literaturę przedmiotu. Autor nie ponosi odpowiedzialności za szkody wynikające ze stosowania się do treści zawartych na blogu. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających wpływ na życie lub zdrowie należy skontaktować się z lekarzem lub farmaceutą w celu otrzymania porady dostosowanej do indywidualnej potrzeby.
Masz pytania? Zapytaj farmaceuty: apteka@abcapteka.pl
