Jesienny dylemat kaszlowy…suchy czy mokry?

Kaszel

Kaszel to dowolny oraz mimowolny odruch obronny organizmu. Oczyszcza drogi oddechowe z zalegających wydzielin oraz ciał obcych. Może mieć różne podłoże zarówno wirusowe, alergiczne oraz bakteryjne. Niekiedy pojawia się w wyniku impulsu z samej tkanki płucnej, opłucnej, przepony, przewodu słuchowego zewnętrznego, układu krążenia czy podrażnienia błony śluzowej przewodu pokarmowego (np. refluks żołądkowo-przełykowy). Kaszel mogą wywoływać niektóre czynniki atmosferyczne, zanieczyszczenie powietrza czy leki. Czasami może objawiać się w wyniku choroby nowotworowej oskrzeli i płuc, czy też mieć podłoże psychogenne.

Kaszel mokry

Charakteryzuje się wydalaniem śluzu i wysięku. Stosujemy wówczas leki wykrztuśne i sekretolityczne, aby upłynnić wydzielinę. Dzięki temu zostanie ona usunięta w odruchu kaszlowym.

Leki wykrztuśne pobudzają wydzielanie wodnistego śluzu (stosowane pojedynczo lub w preparatach mieszanych):

• podrażniają zakończenia czuciowe w błonie śluzowej dróg oddechowych oraz żołądka (np. korzeń lukrecji, korzeń pierwiosnka, korzeń i kłącze mydlnicy lekarskiej, korzeń żywokostu, prawoślaz lekarski);
• bezpośrednio podrażniają gruczoły oskrzelowe (np. sulfogwajakol, gwajafenezyna, olejki eteryczne – sosnowy, tymiankowy, eukaliptusowy, tymiankowy, anyżowy);
• zmieniają pH wydzieliny i jej upłynnienie (np. wodorowęglan sodu, chlorek amonowy).

Leki sekretolityczne również upłynniają i zmniejszają lepkość wydzieliny, jednak nie przez zwiększenie ilości wydzielanego śluzu. Zaliczamy do nich preparaty mukolityczne, które rozrywają wiązania disiarczkowe w mukopolisacharydach śluzu oraz przyspieszają czynność rzęsek. Neutralizują także wolne rodniki tlenowe i aktywne metabolity.  Wyróżniamy tutaj np. acetylocysteinę, karboksycysteinę, bromheksynę i jej aktywny metabolit ambroksol. Bromheksyna ma działanie słabsze od ambroksolu, a co najważniejsze nie posiada działania przeciwzapalnego jak jej metabolit. Dlatego wybierając preparat powinniśmy dobierać go do swoich aktualnych potrzeb zdrowotnych. Jeśli nasz kaszel mokry jest zdecydowanie zaawansowany, a dodatkowo stosujemy już antybiotyk sięgnijmy po ambroksol. Obniży on lepkość śluzu w oskrzelach, a zwiększy przenikanie antybiotyków. Dodatkowo jest metabolitem, przez co nie obciąży naszej wątroby.

Do grupy leków sekretolitycznych zaliczamy również enzymy proteolityczne oraz detergenty (np. surfaktant).

Wszystkie preparaty na kaszel mokry powinny być stosowane jedynie w ciągu dnia, a ostatnią dawkę należy przyjąć w godzinach popołudniowych.

Kaszel suchy

Objawia się bez wydzieliny, a dodatkowo bardzo często ma podłoże alergiczne lub przeziębieniowe. Nasila się w nocy i jest sezonowy. Pojawia się z dodatkowymi objawami np. świądem i zapaleniem spojówek, katarem, niedrożnością nosa, wysoką temperaturą czy bólem gardła. Jeśli utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie bezwzględnie powinien być konsultowany z lekarzem.

Leki stosowane przy tego typu dolegliwości, to głównie preparaty hamujące kaszel:

• działające na ośrodek kaszlu w ośrodkowym układzie oddechowym (np. kodeina, dekstrometorfan, butamirat); są bardzo skuteczne, jednak mogą powodować wiele działań niepożądanych oraz wywołują uzależnienia, głównie kodeina. Stosuje się je głównie u osób dorosłych;
• osłaniające błonę śluzową gardła i żołądka (np. liść podbiału, babka lancetowata, liść i kwiat malwy, kwiat dziewanny, korzeń prawoślazu, porost islandzki); łagodzą odczucie podrażnienia gardła, szczególnie są zalecane małym dzieciom.

Leki przeciwkaszlowe powinny być stosowane nie dłużej niż 2-3 dni, głównie doraźnie. W momencie ustąpienia objawów należy je odstawić. Przy silnym, duszącym kaszlu można przyjąć je godzinę przez zaśnięciem.

Niekiedy stosowana kuracja zaleca jednoczesne stosowanie zarówno leków hamujących kaszel, jak i wykrztuśnych. Jednakże powinna być ściśle monitorowana przez lekarza, aby uniknąć niebezpieczeństwa zalegania śluzu w drzewie oskrzelowym.

W każdym rodzaju kaszlu należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu. Dzienne zapotrzebowanie powinno mieścić się w przedziale 1,5 - 2 l płynów (najlepiej wody).

Piśmiennictwo:
Jachowicz „Farmacja Praktyczna”, 2007
Zdjęcie - https://pixabay.com/pl/