Zaparcia - odwieczny problem ludzkości

2020-12-10

Problem zaparć

Na częstość występowania zaparć wpływ mają:

zwyczaje żywieniowe (dieta uboga w błonnik, spożywanie mięsa i oliwy, niedostateczna ilość spożywanych płynów)

choroby metaboliczne (m.in. cukrzyca, niedoczynność tarczycy, mocznica, hiperkalcemia)

neuropatie (m.in. choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane)

leki bez recepty (np. suplementy wapnia i żelaza, leki przeciwbiegunkowe, środki przeciwbólowe, środki zobojętniające kwas solny)

leki na receptę (np. diuretyki, cytostatyki)

przeszkody mechaniczne (m.in. powikłania po zabiegu chirurgicznym jelita grubego)

czynniki psychiczne (stres, lęk, depresja, demencja)

czynniki środowiskowe (np. mieszkanie w dużych skupiskach socjalnych lub w domach starości)

ciąża, choroby serca, zapalenie skórno-mięśniowe, zatrucie metalami ciężkimi

Dużą rolę w etiologii zaparć odgrywa także: mała aktywność fizyczna oraz złe nawyki związane z wypróżnieniem (najczęściej ignorowanie bodźców prowokujących organizm do defekacji).

Diagnostyka

Do badań diagnostycznych, pomocnych w zidentyfikowania zaparcia jako choroby czynnościowej lub wtórnej (występującej w wyniku występowania innej dolegliwości) zaliczamy: badanie brzucha, badanie per rectum oraz badanie pasażu jelitowego (przy pomocy znaczników nieprzepuszczalnych dla promieni rentgenowskich).

Sensowne wydaje się również przeprowadzenie z pacjentem wywiadu medycznego obejmującego: choroby współistniejące, przebyte leczenie chirurgicznego, radiologiczne lub chemioterapeutyczne, czynniki ryzyka oraz stosowane leki. Informacje takie pozwalają na zidentyfikowanie przyczyn istniejącego zaparcia. Często proponuje się pacjentom prowadzenie dzienniczka wypróżnień oraz kwestionariusza objawów.

Zaparcia czynnościowe u dzieci – to zespół objawów, definiowanych jako utrudnione wydalanie twardego stolca lub wypróżnienie rzadsze niż co 3 dni. Dotyczą one najczęściej dzieci w wieku 2-4 lat. Najprawdopodobniej związane są ze zmianą nawyków - samodzielnego korzystania z toalety lub nocnika.

Dzieci karmione piersią rzadko cierpią na zaparcia, ponieważ mleko, samo w sobie, posiada właściwości przeczyszczające.

Jak leczyć zaparcia?

Postępowanie terapeutyczne mające na celu wyleczenie zaparć obejmuje: modyfikację nawyków żywieniowych, wprowadzenie ćwiczeń fizycznych oraz zastosowanie leków przeczyszczających.

Modyfikacja diety oraz podwyższenie aktywności fizycznej dotyczy głównie zaparć sporadycznych. Wskazania dietetyczne to przede wszystkim wzbogacenie diety w pokarmy o wysokiej zawartości błonnika.

Zaliczamy do nich:

jęczmień, płatki owsiane, otręby, soczewicę

warzywa (brokuły, buraki, marchew, karczoch, fasola biała)

owoce (porzeczki czarne i czerwone, awokado, agrest, kiwi, jabłka, gruszki, maliny, suszone śliwki)

produkty pełnoziarniste (m.in. mąka żytnia, mąka gryczana, brązowy ryż)

Według British Nutrition Foundation, dla zdrowych dorosłych osób, minimalne dzienne spożycie błonnika wynosi 18 g.

Należy również pamiętać o odpowiedniej ilości podawanych płynów - co najmniej 1-2 litry na dobę (najlepiej wody mineralnej, soków oraz kompotów). W przypadku wprowadzenie do diety błonnika, podaż płynów powinna być dodatkowo zwiększona. Korzystne jest równie wzbogacenie posiłków w kefiry, zsiadłe mleka czy maślankę, z uwagi na bogatą ilość bakterii probiotycznych poprawiających czynność trawienne.

Jednakże, kiedy takie postępowania lecznicze nie przynoszą oczekiwanych efektów można zastosować środki przeczyszczające.

Do najpopularniejszych należą:

środki zwiększające objętość stolca – babka płesznik, babka jajowata, zatwar zatrzymują wodę w świetle jelita, przez co powiększają masy kałowe i pobudzają ruchy perystaltyczne jelita.

środki osmotyczne – fosforany (Enema), siarczany (Rectanal), laktuloza, alkohole cukrowe (mannitot, sorbitol), glikol polietynelowy 4000 – makrogole (Forlax, Moxalole) Dzięki mechanizmowi osmozy zwiększają ilość wody w jelicie, spulchniają masy kałowe i pobudzają perystaltykę. U dzieci zaleca się stosowanie makrogoli, ponieważ nie wchłaniają się one w przewodzie pokarmowym oraz nie wykazują takich działań niepożądanych jak laktuloza (bóle brzucha, wzdęcia). Dodatkowo są zdecydowanie skuteczniejsze.

środki zmiękczające stolec – dokuzan sodowy (Laxol, Doculax), parafina ciekła Pobudzają jelitowe wydzielanie płynu, a dodatkowo obniżają napięcie powierzchniowe stolca, przez co ułatwiają mieszanie się wody i tłuszczy. Nie wpływają na ruchy perystaltyczne oraz czas pasażu.

środki drażniące – bisacodyl, glicerol, senes, aloes, kora kruszyny, szakłak amerykański Aktywują transport śluzówkowy elektrolitów oraz poprawiają motorykę jelita grubego. Minusem stosowanie tego typu preparatów jest możliwość zwiększenie ilości płynów w jelicie cienkim oraz aktywności motorycznej okrężnicy.

Obecnie odchodzi się od stosowania oleju rycynowego oraz soli magnezu (tzw. sól gorzka).

Piśmiennictwo:

G. Dzierżanowski, G. Rydzewska: Zaparcie stolca – trudny problem leczniczy. PRZ GASTROENTEROL 2012; 7 (5): 249–263
K. Bielecki, I. Trytko: Zaparcia u ludzi w wieku podeszłym. POST. N. MED. 2008, 11: 760-766
M. Warowny-Krawczykowska: Problem zaparć u dzieci. STWORZONE DLA FARMACEUTY 2016, 2(12): 39-40
http://blonnikpokarmowy.info
Zdjęcie - https://pixabay.com/pl

Pokaż więcej wpisów z Grudzień 2020